Het meest logische is dat je begint met het ontwerp van een product. De start van een heel proces. Ontwerpen. Welke grondstoffen zijn duurzaam? Worden de grondstoffen circulair/duurzaam gewonnen? Welke rol speelt de levensduur bij circulariteit en wat zijn de CO2-besparingen die we kunnen realiseren? Hoe circulair zijn mijn toeleveranciers? Zijn de grondstoffen bij het einde van de technische levensduur van het product herbruikbaar? En dit is nog maar een korte opsomming?
Wàt nu in het geval dat je een producent bent van producten die al jarenlang toegepast worden in de Nederlandse bouw? Producten die in groten getale zijn geleverd. Je kunt denken: tja dat is dan een gegeven met de kennis van toen en we gaan aan de slag met onze ontwikkeling om te komen tot het meest ‘ideale’ circulaire product.
Vaak ontbreekt in het rijtje van de productontwikkelaars de aandacht voor het logistieke in het circulaire traject. Stel het product is geleverd en het gebouw of product heeft het einde van zijn levenscyclus bereikt, hoe krijgen we de grondstoffen van het product dan weer gereed om als nieuw basismateriaal te kunnen gebruiken én kunnen de nieuwe producten dan weer naadloos toegepast worden?
Voor de deelnemers van de Stichting Dakmeester, verwerkers van producten, was al jaren de latente vraag aanwezig welke rol zij kunnen spelen in het circulair maken van hellende daken.
Omgekeerde ontwikkeling
Onze start was geen nieuw product. We hebben te maken met bestaande materialen die van het dak komen in geval van renovatie.
Wat gebeurde er bijvoorbeeld met oude dakpannen? Deze werden in een container gegooid en aangeleverd bij een afvalbedrijf die er over het algemeen voor zorgde dat de brokstukken gebruikt werden voor bijvoorbeeld een basislaag voor wegverharding. Vaak werd hiervan gedacht, dat is toch circulair …
Maar stel dat je oude dakpannen zorgvuldig gescheiden kunt houden van andere bouwafval, wat kun je er dan mee? Kunnen we die dan teruggeven aan de producent? Die weet per slot van rekening zelf wat zij ooit in het product gestopt hebben.
Helaas geldt voor keramische dakpannen, een gebakken product, dat ze lastig zijn te verwerken in nieuwe gebakken dakpannen. En de betondakpannen dan? Dakpannen die je fijn maalt, kunnen dienen als zandvervanger voor nieuwe dakpannen. Maar de eisen die aan deze dakpannen gesteld worden, zijn heel hoog. De dakpannen kennen een garantie van 30 jaar waarbij de technische levensduur vaak veel hoger is - minimaal 3 keer zo lang. De basismaterialen voor nieuwe dakpannen van beton worden dan ook heel zorgvuldig op hun kwaliteit en samenstelling geselecteerd. Toch is het de Nederlandse betondakpannenindustrie (Monier) veel gelegen aan het feit dat hergebruik van de grondstoffen realiteit wordt. Zij hebben beloofd er alles aan te doen om het materiaal van oude betondakpannen in te zetten voor hun nieuwe dakpannen. Inmiddels zijn er al verschillende praktijktesten met dakpannen gemaakt uit volledig gerecyclede betondakpannen.
Stel dat je oude dakpannen zorgvuldig gescheiden kunt houden van andere bouwafval, wat kun je er dan mee?
Een andere afnemer, dus toch circulair door hergebruik
We kwamen uit bij BRBS. Een vereniging met een prachtige naam: Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren. Zij hadden wel interesse. Per slot van rekening worden er op jaarbasis tussen vijftien en twintig miljoen dakpannen voor recycling aangeboden. Voor hen een peulenschil, maar toch een flinke hoeveelheid. De aangesloten bedrijven bij deze branchevereniging garanderen dat het gemalen materiaal weer in nieuw beton als zandvervanger wordt ingezet. Een aantal van hun leden doen dit zelfs gecertificeerd.
De Dakmeesters hebben hun verantwoordelijkheid genomen voor hun rol in dit logistieke proces met de ondertekening van het Convenant Recycling Betondakpannen samen met BRBS.
Intussen
Een andere partner van Stichting Dakmeester, VELUX, was al even bezig om hun oude dakramen te kunnen inzetten voor recycling/hergebruik. Dat is ze gelukt! Oude dakramen worden ontmanteld. Materialen worden gerecycled (glas, metaal, enzovoort). In veel gevallen wordt hout gebruikt in nieuwe dakramen. Alle Dakmeesters werken inmiddels met deze take-backservice van VELUX.
Alle Dakmeesters werken inmiddels met de take-backservice van VELUX.
De Dakmeesters konden het logistieke vraagstuk invullen. De oude VELUX-dakramen worden door de Dakmeesters netjes apart gezet in een container of op pallets, en door een partner van VELUX opgehaald en naar een demontage-bedrijf gebracht. De start van het recyclingproces.
Ook hier hebben de Dakmeesters sleutelrol genomen in het slagen van het recyclingproces.
Verdere ontwikkelingen
Onze partner Unilin is een belangrijke producent van isolatieplaten gemaakt van hout en PIR. De platen hebben sowieso al de unieke eigenschap dat de isolatiewaarde gedurende de levensduur van een woning haar isolerende waarde behoudt. Nu heeft Unilin beloofd tegen 2030 meer dan 70% van hun bestaande materialen te kunnen hergebruiken. Op dit moment wordt al het hout, inclusief het MDF-materiaal, al gerecycled. Nu nog de kunst om het recyclen van het PIR-isolatiemateriaal onder de knie te krijgen. Fantastisch!
Op dit moment wordt al het hout, inclusief het MDF-materiaal, al gerecycled.
De Dakmeesters gaan ook hierin een rol spelen bij de logistiek van de oude platen naar de recyclinglocatie. De eerste logistieke proeven zijn al gedaan. Samen met Unilin zitten we midden in het leerproces.
CO2-besparing
Dakmeesters zijn professionele bedrijven met professionele materialen, zoals breed inzetbare vrachtwagenkranen. Dakmeesters gaan nu al vaak over op elektrische vrachtwagenkranen. Dat scheelt in de uitstoot.
Het gehele recyclingproces van dakramen bespaart uiteraard ook CO2. Materialen die hergebruikt worden leveren winst op dit gebied. Voor dakpannen gemaakt van beton geldt in de basis al een heel groot voordeel bij de productie: deze dakpannen worden niet gebakken bij hoge temperaturen. Voor de gewenste kwaliteit volstaat het drogingsproces waarbij weinig energie wordt gebruikt. Het gevolg daarvan is zeer een lage CO2-uitstoot.
Voor een keramische dakpan geldt dat zij geproduceerd worden van rivierklei, een materiaal dat ruimschoots aanwezig is in Nederland. Deze klei wordt door de rivier elke keer weer in ruime mate aangevoerd. Je zou kunnen zeggen: dat is niet echt circulair, maar het voordeel is echter wel dat er geen nieuw basis materiaal geproduceerd moet worden. De klei is er gewoon en eenvoudig winbaar zonder de natuur schade aan te brengen.
Het gebruik van veel energie bij het bakproces is negatief als het gaat om CO2-uitstoot. Er wordt hard gewerkt om alternatieve energiebronnen te gebruiken voor het bakproces, maar voorlopig moet er om de hoge temperaturen te behalen voor het bakproces nog steeds gewerkt worden met gas.
Levensduur
Natuurlijk is de levensduur van een product een factor die meetelt als het gaat om duurzaamheid. Kijk je naar dakpannen, dan ontlopen de levensduur van een keramische dakpan en een betonnen dakpan elkaar niet veel.
Hergebruik van het materiaal spreekt op dit moment voor de betondakpan, omdat het recyclingproces inclusief het hergebruik in nieuwe producten eenvoudig te realiseren is.
Als het al zou lukken met gemalen keramisch materiaal in nieuwe dakpannen zal dit slechts voor een beperkt gedeelte zijn. De toekomst zal het uitwijzen. Voorlopig zullen we het met deze feiten moeten doen.
Circulaire, duurzame hellende daken
We spreken nu al graag over dit begrip. Waarom? Omdat we al ver zijn. Ver als het gaat over de functies van het hellende dak. Denk aan afvoer van regenwater - niet onbelangrijk in het veranderde klimaat in Nederland met veel en heftige regenperiodes. Daarnaast is het hellende dak een uitstekende basis voor de toepassing van zonne-energie én heeft het een zeer lange levensduur. Bovendien zijn we al heel ver om alle toegepaste materialen op de een of andere manier weer in het productieproces voor nieuwe materialen terug te brengen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over langdurige inhoudelijke garanties.
Soms functioneren de Dakmeesters zelfs als aanjager van het streven naar meer circulariteit.
De Dakmeesters vormen een belangrijke schakel om al deze processen te kunnen realiseren. De samenwerkende fabrikanten in de Stichting Dakmeester zijn hier inmiddels van overtuigd. Soms functioneren de Dakmeesters zelfs als aanjager van het streven naar meer circulariteit. Bijzonder dat dit dan start bij de dakaannemer. Daar zijn we trots op.
Bron: Renda - 14 mei 2024
